۳ خرداد سالروز آزاد سازی خرمشهر
یکی ازمهمترین مراکز و شهرهایی که که در هفتهها و ماههای اولیه جنگ به اشغال دشمن متجاوز درآمد خرمشهر بود که بعد از حدود ۳۵ روز مقاومت دلیرانه در ۴ آبان ۱۳۵۹ سقوط کرد و حدود ۲۰ ماه طول کشید تا نیروهای نظامی ایران با حمایت عناصر مردمی موفق شوند درعملیات بزرگ بیت المقدس این شهر را در ۳ خرداد ۱۳۶۱ ازچنگال دشمن خارج کنند و این رویدادی بسیار بزرگ در تاریخ دوران دفاع مقدس است.
اولین مرحله عملیات ﺁزادﺳﺎزی ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ در نیمههای شب ۹ اردیبهشت با هدایت قرارگاه کربلا و با حضور فرماندهان ارتش و سپاه و تعدادی از مسئولین وقت کشور آغاز و با توجه به غافلگیری دشمن موفقیتها قابل توجه بود، با ورود یگانهای قرارگاههای فتح و قدس و پیشروی آنان با وجود مقاومت دشمن زمینه برای آزادسازی شهر فراهم شد.
با برنامه ریزی فرماندهان ارتش و سپاه برای تحقق اهداف برنامه ریزی شده مرحله دوم عملیات در ساعت 23:30 روز ۱۶ اردیبهشت با هدف نهایی رسیدن به مرز بین المللی و آزادسازی کامل خرمشهر آغاز شد.
اما با وجود تلاش فراوان نیروهای و یگانهای قرارگاههای فتح و نصر به دلیل مقاومت دشمن فتح خرمشهر در این مرحله محقق نشد. اگرچه برخی از یگانها خود را به مرز بین المللی رساندند.
ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم ﻋﻤلیات بیت اﻟﻤﻘﺪس و ﺁزاد ﺳﺎزی ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ
ﺑﺎ ﻋﻘﺐ ﻧشینی دﺷﻤﻦ و ایجاد ﺷﺮایط ﺟﺪید در روﻧﺪ ﻋﻤﻠیات ﺑﺮای اداﻣﻪ پیشروی باید تدابیر ﺟﺪیدی اﺗﺨﺎذ می گردید.
بعد از ﺟﻠﺴﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧدهان در ﻗﺮارﮔﺎﻩ مرکزی کربلا و تجزیه وتحلیل ﺷﺮایط و ﻣﻮقعیت جدید، ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم ﻋﻤلیات ﺑﺎ هدف ﺁزاد ﺳﺎزی ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ دو ﻗﺮارﮔﺎﻩ ﻓﺘﺢ و ﻧﺼﺮ با مشارکت قرارگاه قدس، در ساعت ۲۲ روز ۱۹ اردیبهشت آغاز شد و رزمندگان در این ﻣﺮﺣﻠﻪ از ﻋﻤلیات بیت اﻟﻤﻘﺪس حرکت ﺑﺮای ﺁزادﺳﺎزی ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ را ﺁﻏﺎز کردﻧﺪ و ﺑﺮاﺑﺮﻃﺮح ﻋملیات یگانها درﻣﺤﻮرهای مختلف با دﺷﻤﻦ درگیر ﺷﺪﻧﺪ ولی ﺣﻀﻮر ﭘﺮ ﺣﺠﻢ دﺷﻤﻦ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﻠﻤﭽﻪ از یک ﺳﻮ و ﺧﺴﺘگی شدید رزﻣﻨﺪﮔﺎن اﺳﻼم ازﺳﻮی دیگر ﻣﺎﻧﻊ از پیشروی در این منطقه بود. در نهایت با وجود تلاش فراوان هدف نهایی در این مرحله هم محقق نشد
عملیات ﺁزاد ﺳﺎزی ﺧﺮﻣﺸﻬﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎرم عملیات بیت اﻟﻤﻘﺪس
ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻮم ﻋﻤلیات و درپی تلاشهایی که ﺑﺮای دﺳﺖ یابی ﺑﻪ ﺟﺎدﻩ ﺷﻠﻤﭽﻪ ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ﻓﺮﺻﺖ ﻻزم در اﺧتیار یگانها ﮔﺬاردﻩ ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﺎزﺳﺎزی و ﺗﺠﺪید ﺳﺎزﻣﺎن نیروهای ﺧﻮد ﺑﭙﺮدازﻧﺪ. دراین ﺣﺎل، ﻗﺮارﮔﺎﻩ ﻓﺠﺮ همراه ﺑﺎ تیپهای تحت فرمان خود وارد ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺪﻧد و پس از جلسات متعدد فرماندهان و بهره گیری از تجارب قبلی، ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭼﻬﺎرم عملیات د در ﺳﺎﻋﺖ ۲۲:۲۵ روز اول خرداد ۱۳۶۱ آغاز شد. و با وجود مقاومت دشمن در روز ۲ خرداد حلقه محاصره تنگ تر شد و ﺑﺨشی از نیروهای دﺷﻤﻦ ﺑﻪ اﺳﺎرت درﺁﻣﺪﻧﺪ. دﺷﻤﻦ ناامید از ﺷﻜﺴﺘﻦ ﻣﺤﺎﺻﺮﻩ ﻣﺬﺑﻮﺣﺎﻧﻪ ﺑﺮای ﻧﺠﺎت نیروهایش ﺗﻼش می کرد.
ﺑﺮخی از نیروهای دﺷﻤﻦ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎدﻩ از هر وسیله ﻣﻤﻜﻦ ﺑﺮای ﻋﺒﻮر از رودﺧﺎﻧﻪ اروﻧﺪ ﺗﻼش می کردند.. ﺑﺮخی از ﺁﻧﻬﺎ در میان ﺁب ﻏﺮق ﺷﺪﻩ و ﺑﻪ هلاکت رسیدند و تعدادی نیز همچنان در اﻧﺘﻈﺎر ﺑﻮدﻧﺪ طولی نکشید که باقیمانده نیروهای دشمن تسلیم نیروهای ایرانی شدند.
از ساعت ۱۲ روز ۳ خرداد 1361 رزمندگان ایرانی از سمت غرب وارد خرمشهر شدند و شروع به پاکسازی این شهر کردند. تا شامگاه سوم خرداد خرمشهر به طور کامل از وجود نیروهای دشمن پاکسازی شد و نماز شکر در مسجد جامع خرمشهر برگزار شد.
اعلام آزادسازی خرمشهر در ساعت ۱۴ روز ۳ خرداد 1361 از طریق رادیو، موجی از شعف و خوشحالی را در کشور به دنبال داشت.
لازم به توضیح است تعداد قابل توجهی از رزمندگان استان چهارمحال و بختیاری در قالب یگان های مختلف به ویژه لشکرهای ۱۴ امام حسین(ع) و ۸ نجف اشرف در عملیات بیت المقدس نقش مهم و فعالی ایفا کردند.
دکتر قاسم فتاحی مسئول دفتر فرهنگ و مطالعات پایداری حوزه هنری چهارمحال و بختیاری
